ความรู้การเกษตร

ในช่วงฤดูแล้งที่น้ำไม่เพียงพอแบบนี้ หลายพื้นที่ในไทยโดยเฉพาะภาคกลางและภาคเหนือ เริ่มเผชิญกับปัญหาน้ำไม่พอใช้ในการทำนาปรัง ซึ่งเป็นข้าวที่ต้องอาศัยน้ำมากพอสมควร แล้วแบบนี้เราควรทำยังไงดี? คำตอบคือ “หันมาปลูกพืชใช้น้ำน้อยแทนข้าวนาปรัง” นั่นเอง แล้วพืชใช้น้ำน้อยคืออะไรบ้าง?พืชใช้น้ำน้อยคือพืชที่สามารถเติบโตได้ดีในสภาพที่มีน้ำจำกัด เช่น ถั่วเขียว ถั่วเหลือง ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ ฟักทอง งา มันสำปะหลัง พริก มะเขือเทศ ฯลฯ ซึ่งพืชเหล่านี้มีข้อดีหลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็นการใช้ทรัพยากรน้ำน้อย ต้นทุนการผลิตต่ำ และบางชนิดสามารถเก็บเกี่ยวได้เร็วกว่า ทำให้หมุนเวียนรายได้ได้ดีขึ้น ทำไมถึงไม่ควรปลูกข้าวนาปรังในช่วงหน้าแล้ง?การปลูกข้าวนาปรังในฤดูแล้งอาจเสี่ยงต่อการขาดน้ำ เพราะต้องใช้น้ำสูงถึง 1,200 ลบ.ม. ต่อไร่ แถมยังเสี่ยงเจอภัยแล้ง น้ำไม่เพียงพอ ส่งผลให้ผลผลิตต่ำ ขายไม่ได้ราคา และขาดทุนอีกด้วย แถมยังทำให้เกิดปัญหาเรื่องแย่งใช้น้ำกับภาคอุตสาหกรรมและประชาชนทั่วไป...

ช่วงนี้หลายพื้นที่เริ่มเข้าสู่ฤดูออกดอกของมะม่วงแล้วนะ ใครที่ปลูกมะม่วงไว้ โดยเฉพาะสายพันธุ์ยอดฮิตอย่างน้ำดอกไม้ เขียวเสวย หรือฟ้าลั่น ต้องหมั่นสังเกตกันให้ดี เพราะศัตรูตัวฉกาจของมะม่วงในช่วงนี้อย่าง “เพลี้ยจักจั่นมะม่วง” เริ่มระบาดแล้ว! เพลี้ยจักจั่นมะม่วง เป็นแมลงขนาดเล็ก รูปร่างคล้ายใบมีด บินเก่งและว่องไวมาก สีตัวจะออกเขียวอมเหลือง บางตัวมีลายบนปีกด้วยนะ ตัวเมียจะวางไข่ไว้ตามช่อดอก แล้วลูกเพลี้ยก็จะเริ่มทำลายช่อดอกทันที โดยดูดน้ำเลี้ยงจากดอก ทำให้ดอกร่วง ไม่ติดผล หรือผลที่ได้มีคุณภาพไม่ดีเท่าที่ควร ลักษณะอาการที่ควรระวังคือ ช่อดอกแห้ง และร่วงหล่น มีแมลงตัวเล็กๆ กระโดดหรือบินรอบๆ ช่อดอก มีคราบน้ำหวานหรือมูลแมลง (ทำให้เกิดราดำ) ใบอ่อนเริ่มหงิกงอ พื้นที่ที่พบการระบาดหนัก เช่น ฉะเชิงเทรา นครปฐม ราชบุรี...

ใครปลูกมะพร้าวต้องอ่าน! เพราะ “ศัตรูมะพร้าว” คือปัญหาใหญ่ที่ทำให้ผลผลิตเสียหาย จนบางครั้งถึงขั้นทำให้ต้องโค่นต้นทิ้งกันเลยทีเดียว วันนี้เราจะพาไปรู้จักกับศัตรูตัวร้ายของมะพร้าวและวิธีป้องกันกำจัดแบบง่ายๆ ที่ชาวสวนก็ทำเองได้ พร้อมข้อมูลแน่นๆ จากกรมส่งเสริมการเกษตรด้วยนะ 🌴 รู้จักศัตรูตัวร้ายของมะพร้าว แมลงดำหนามมะพร้าว (Brontispa longissima)เจ้าตัวนี้เป็นตัวฮิตเลยก็ว่าได้ ชอบมากัดกินใบอ่อน ทำให้ใบเป็นสีน้ำตาล เหลือง ไม่งาม และต้นมะพร้าวโตช้าหรือไม่ให้ผลผลิตเลย แถมยังขยายพันธุ์ไวมาก ถ้าปล่อยไว้นาน อาจระบาดทั่วสวนได้ง่าย ด้วงแรดมะพร้าว (Oryctes rhinoceros)ศัตรูยอดนิยมอีกตัว ที่กัดยอดมะพร้าว ทำให้ยอดขาด ใบอ่อนหาย และทำให้ต้นเตี้ย พังพินาศ หนอนหัวดำ (Opisina arenosella)แอบกินใบจากด้านใน ทำให้ใบมะพร้าวไหม้หรือห่อดำ ถ้าไม่สังเกตดีๆ...

“กระท่อม” ไม่ใช่แค่ชื่อบ้านเล็กกลางสวนอีกต่อไป แต่ตอนนี้กลายเป็นพืชสมุนไพรเศรษฐกิจใหม่ที่กำลังมาแรงสุด ๆ ในหมู่เกษตรกรไทย เพราะตั้งแต่ปลดล็อกให้ถูกกฎหมายในปี 2564 กระท่อมก็กลายเป็นพืชที่สร้างรายได้อย่างน่าจับตาเลยทีเดียว กระท่อม (Mitragyna speciosa) เป็นพืชสมุนไพรพื้นบ้านของไทยที่มีมาอย่างยาวนาน โดยเฉพาะในภาคใต้ของประเทศ ชาวบ้านนิยมนำใบกระท่อมมาเคี้ยวเพื่อเพิ่มพลังงานหรือช่วยบรรเทาอาการปวดเมื่อย และยังใช้ในตำรับยาสมุนไพรอีกหลากหลาย กระท่อมถูกกฎหมายแล้วนะ รู้ยัง?เมื่อปี 2564 รัฐบาลได้ปลดล็อกให้กระท่อมพ้นจากบัญชียาเสพติดประเภทที่ 5 ทำให้ประชาชนสามารถปลูกและใช้ประโยชน์ได้อย่างถูกกฎหมาย ทั้งการบริโภค การแปรรูป และการจำหน่าย โดยไม่ต้องขออนุญาต แต่หากจะส่งออกต้องมีใบอนุญาตตาม พ.ร.บ. พืชกระท่อม 2564 ทำไมกระท่อมถึงฮิตขนาดนี้? ปลูกง่าย โตไว ทนแล้งได้ดี เก็บขายได้ทั้งปี โดยเฉพาะใบสด...

เกลือ เป็นของใกล้ตัวที่ทุกบ้านต้องมี แต่รู้มั้ยว่าเบื้องหลังเกลือเม็ดขาว ๆ เหล่านี้ มีภูมิปัญญาท้องถิ่นเก่าแก่ที่สืบทอดกันมายาวนานหลายชั่วอายุคน โดยเฉพาะในพื้นที่ภาคกลางและภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย เช่น สมุทรสาคร สมุทรสงคราม และนครราชสีมา ที่ยังคงรักษา “การทำนาเกลือ” แบบดั้งเดิมไว้อย่างดี ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านการผลิตเกลือนั้น ไม่ใช่แค่เรื่องของการนำดินใส่น้ำเค็มแล้วปล่อยแดดเผาให้ระเหย แต่ยังมีการเลือกพื้นที่ที่มีสภาพแวดล้อมเหมาะสม เช่น ดินเหนียวที่อุ้มน้ำดี น้ำทะเลที่มีความเค็มพอเหมาะ และลมแรงที่ช่วยเร่งการระเหยได้ดี เกลือที่ได้จะถูกเรียกว่า “เกลือทะเล” ซึ่งแบ่งออกเป็นหลายประเภท เช่น เกลือขาว ที่มักใช้ในครัวเรือน เกลือดำ หรือเกลือหยาบ สำหรับใช้เลี้ยงสัตว์หรืออุตสาหกรรม เกลือสินเธาว์ ที่พบในพื้นที่ภาคอีสาน เช่น สกลนคร หรือมหาสารคาม...

ถ้าพูดถึง “สาคู” หลายคนอาจนึกถึงเม็ดเล็กๆ สีขาวใสในขนมไทยอย่างบัวลอย หรือสาคูเปียกมะพร้าวอ่อน แต่รู้มั้ยว่า จริงๆ แล้ว “สาคู” มีเรื่องราวที่ลึกซึ้งกว่านั้นมาก เป็นพืชที่มีบทบาทสำคัญในวิถีชีวิตของชุมชนท้องถิ่น โดยเฉพาะภาคใต้ของประเทศไทย และยังถือเป็นหนึ่งใน “ภูมิปัญญาเกษตร” ที่สะท้อนให้เห็นถึงการอยู่ร่วมกับธรรมชาติแบบยั่งยืนของคนไทยมาอย่างยาวนาน สาคูที่เราพูดถึงในที่นี้คือ “ต้นสาคู” หรือชื่อทางวิทยาศาสตร์คือ Metroxylon sagu ซึ่งเป็นพืชที่ขึ้นตามพื้นที่ลุ่มน้ำชื้น โดยเฉพาะในจังหวัดนราธิวาส ยะลา ปัตตานี และสงขลา ลักษณะของต้นสาคูจะคล้ายต้นปาล์ม มีลำต้นสูงประมาณ 10 เมตร ภายในลำต้นอัดแน่นไปด้วยแป้งที่นำมาแปรรูปเป็นอาหารได้หลากหลายชนิด และยังเก็บได้นานโดยไม่ต้องพึ่งพาสารเคมีเลย รู้หรือไม่?ต้นสาคู 1 ต้นสามารถให้แป้งได้ถึง 150-300...

เมื่อพูดถึง “สุพรรณบุรี” หลายคนอาจนึกถึงขนบธรรมเนียมประเพณีอันเก่าแก่ ดนตรีลูกทุ่ง หรือแม้แต่ของกินอร่อย ๆ แต่รู้ไหมว่า ที่นี่ก็มีภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านการเกษตรที่น่าสนใจสุด ๆ อย่าง “การทำนาแห้ว” ซึ่งเป็นการเกษตรแบบผสมผสานที่แสดงให้เห็นถึงความสามารถในการปรับตัวและใช้ทรัพยากรในท้องถิ่นอย่างคุ้มค่า การทำนาแห้ว ไม่ได้แปลว่า “ปลูกแห้ว” แต่เป็นการทำนาข้าวแบบอาศัยน้ำฝนหรือปลูกโดยไม่ต้องใช้น้ำจากระบบชลประทาน ซึ่งเหมาะกับพื้นที่ที่มีฝนตกไม่สม่ำเสมอ เช่น ในบางส่วนของจังหวัดสุพรรณบุรี โดยเฉพาะในพื้นที่ตำบลหนองโพธิ์ อำเภอหนองหญ้าไซ ซึ่งถือว่าเป็นแหล่งต้นแบบของการทำนาแห้วที่ประสบความสำเร็จอย่างยั่งยืน จุดเด่นของการทำนาแห้ว ไม่พึ่งชลประทาน: ใช้น้ำฝนเป็นหลัก จึงช่วยลดค่าใช้จ่ายในการสูบน้ำ และยังลดปัญหาการแย่งใช้น้ำในพื้นที่ ปลูกพืชผสมผสาน: นอกจากข้าวแล้ว ชาวนาในพื้นที่ยังปลูกพืชชนิดอื่นร่วมด้วย เช่น ถั่ว ฟักทอง ข้าวโพด เพื่อสร้างรายได้เสริม...

ถ้าเอ่ยถึง “เกาะพยาม” ในจังหวัดระนอง หลายคนอาจจะนึกถึงทะเลใสๆ หาดทรายขาวๆ และบรรยากาศชิลๆ ที่เหมาะกับการพักผ่อนแบบ Slow Life แต่รู้ไหมว่าบนเกาะนี้ ยังมีของดีซ่อนอยู่ในรูปแบบของ “กาหยู” หรือที่คนทั่วไปเรียกว่า “มะม่วงหิมพานต์” ซึ่งเป็นผลผลิตจากภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สืบทอดกันมาหลายรุ่น กาหยูเกาะพยามไม่ได้เป็นแค่ผลไม้ที่ปลูกกันทั่วไป แต่มันคือหนึ่งในวิถีชีวิตของชาวบ้านบนเกาะที่ใช้พื้นที่อย่างรู้คุณค่า มีการเลือกพันธุ์กาหยูที่เหมาะสมกับดินและสภาพอากาศของเกาะ ซึ่งเป็นดินทรายและมีความเค็มจากทะเลผสมอยู่ การปลูกกาหยูที่นี่จึงไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องอาศัยทั้งความรู้พื้นถิ่นและประสบการณ์ตรงจากคนที่ใช้ชีวิตกับธรรมชาติ ชาวบ้านเกาะพยามใช้กาหยูทั้งผล ไม่ว่าจะเป็นเมล็ดที่นำมาคั่วกินเล่น หรือแปรรูปเป็นของฝากอย่างเม็ดมะม่วงหิมพานต์อบเนย อบเกลือ หรือแม้กระทั่งเปลือกเมล็ดที่เผาเอาน้ำมันไว้ใช้ประโยชน์ในครัวเรือน เช่น ไล่แมลงหรือใช้เป็นเชื้อเพลิง นี่แหละคือสิ่งที่เรียกว่าภูมิปัญญาท้องถิ่นอย่างแท้จริง นอกจากเรื่องการแปรรูป กาหยูยังกลายเป็นสัญลักษณ์ของการรวมกลุ่มและความร่วมมือของคนในชุมชน ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มแปรรูปเม็ดกาหยูของแม่บ้าน กลุ่มวิสาหกิจชุมชน หรือการเปิดบ้านให้เป็นแหล่งเรียนรู้ให้นักท่องเที่ยวและเยาวชนเข้ามาศึกษา เสริมรายได้ให้กับครอบครัวและยกระดับคุณภาพชีวิตของคนบนเกาะอย่างยั่งยืน...

ถ้าพูดถึงกลิ่นหอมจากธรรมชาติที่หายากและเป็นตำนานในแวดวงน้ำหอม เครื่องหอม หรือแม้แต่การใช้ในพิธีกรรมต่าง ๆ “ไม้จันทน์หอม” หรือที่บางคนเรียกว่า “ไม้จันทน์เทศ” ก็ต้องติดอันดับต้น ๆ แน่นอน ด้วยกลิ่นที่เป็นเอกลักษณ์ หอมเย็น นุ่มลึก และให้ความรู้สึกสงบอย่างประหลาด จนหลายคนถึงกับยกให้เป็นกลิ่นที่ช่วยผ่อนคลายจิตใจได้อย่างแท้จริง ไม้จันทน์หอมที่เราพูดถึงนี้ คือ “Santalum album” ซึ่งเป็นไม้เนื้อหอมที่ขึ้นชื่อมาก โดยเฉพาะจากแถบอินเดีย ศรีลังกา และอินโดนีเซีย แต่รู้ไหมว่าในประเทศไทยเองก็เคยมีไม้จันทน์หอมเช่นกัน โดยเฉพาะในพื้นที่ภาคเหนืออย่างที่ อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม่ หรือที่แม่ฮ่องสอน แต่อย่างไรก็ตามด้วยความต้องการสูง และการเก็บเกี่ยวแบบไม่ยั่งยืน ทำให้ไม้ชนิดนี้กลายเป็นไม้หายากและเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ จุดเด่นของไม้จันทน์หอม ไม่ใช่แค่กลิ่นหอมที่ซึมลึกเข้าไปในจิตใจเท่านั้น แต่ยังมีสารประกอบสำคัญอย่าง santalol...