ดินแกลบหรือดินที่ผสมแกลบเผาเป็นเบสิกคู่ใจเกษตรกรไทยมานาน แต่หลายคนอาจยังไม่รู้ว่า “biochar” หรือ ถ่านชาร์โคลจากวัสดุเกษตรเหลือใช้ เช่น แกลบ ฟางข้าว ขี้กบไม้ ฯลฯ สามารถเติมพลังให้แกลบเก่า ๆ กลับมามีชีวิต ช่วยให้ดินอุ้มน้ำ-อุ้มปุ๋ยดีขึ้นแบบเห็นผลในไม่กี่สัปดาห์ มาดูวิธีเผาง่าย ๆ ไม่ต้องใช้เตาแพง ๆ พร้อมคำนวณอัตราใช้ต่อ ตร.ม. เพื่อดึงค่า CEC (Cation Exchange Capacity) ให้พุ่งปรี๊ดกันเลย!
Biochar คืออะไร ดีตรงไหน?
-
ถ่านชาร์โคลที่เผาในสภาวะอากาศต่ำ (ไพโรไลซิส) อุณหภูมิ 350-550 °C
-
มีรูพรุนจุน้ำจุอาหารสูง ช่วยให้ดินร่วนซุย อากาศแทรกง่าย
-
ค่า pH เป็นด่างอ่อน ๆ ปรับสมดุลกรด-ด่างในดินเปรี้ยว
-
โครงสร้างคาร์บอนเสถียรอยู่ในดินยาวนาน > 500 ปี เก็บคาร์บอนช่วยลดโลกร้อน
-
ค่า CEC สูง (20-150 cmol/kg ขึ้นกับวัตถุดิบและอุณหภูมิเผา) → ดึง-ปล่อยธาตุอาหารได้มากกว่าดินปกติหลายเท่า
วัตถุดิบพร้อม! แกลบสด vs แกลบดำ vs เศษไม้
| แหล่งวัสดุ | จุดเด่น | ข้อควรระวัง |
|---|---|---|
| แกลบสด | หาง่าย ราคาถูก รูพรุนสูง | ต้องแน่ใจว่าแกลบไม่ชื้นเกิน 15 % |
| แกลบดำ | เผาแล้วกึ่งกลาง → ใช้เวลาเผาสั้น | ค่า CEC อาจต่ำหากเผาไม่ทั่ว |
| เศษไม้/ขี้กบ | ค่า CEC สูงสุด 30-150 cmol/kg | ต้องสับให้ชิ้นเล็ก เผาอุณหภูมิคงที่ |
อินไซท์เกษตรกร: ถ้าอยู่แถบภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่มีโรงสีเยอะ แกลบฟรีเป็นเรื่องปกติ สิ่งที่ต้องลงทุนหลัก ๆ คือถังเหล็กใบเก่ากับแรงคนเท่านั้น!
วิธีเผา Biochar สไตล์บ้าน ๆ ทำได้ในครึ่งวัน
-
เตรียมถังเหล็ก 200 ลิตร เจาะรูเส้นผ่าศูนย์กลาง 1 ซม. รอบก้นถัง 12-16 รู เพื่อให้อากาศเข้าได้พอดี
-
ใส่แกลบ/วัสดุเผา สลับชั้นกับเศษไม้แห้งเล็กน้อย ช่วยจุดไฟง่าย
-
จุดไฟตรงกลาง ปล่อยให้ไฟลามออกด้านข้าง-ล่าง เปิดฝาถังไว้ครึ่งหนึ่ง
-
คุมเวลา 1-1.5 ชม. สังเกตวัสดุเปลี่ยนเป็นสีเทาอมน้ำเงิน หมายถึงคาร์บอนเริ่มคงตัว
-
ดับไฟแบบช็อกน้ำ เทน้ำหรือปิดฝาสนิท รอให้ควันหยุด ห้ามเผาเกินจนกลายเป็นเถ้า
-
พักให้เย็น แล้วบดหยาบ ขนาดเม็ด 1-5 มม. จะย่อยง่าย เข้ารูทรากพืชไวกว่า
ทริก: อย่าเผาตอนลมแรงและหลีกเลี่ยงชั่วโมงแดดจัดช่วงเที่ยง เพื่อลดควันรบกวนเพื่อนบ้านและป้องกันตัวเองจากความร้อน
อัตราใช้/ตร.ม. ให้ CEC พุ่ง
-
แปลงผักยกร่อง 1 ตร.ม. ใส่ biochar 2 กก. คลุกผิวดินลึก 10 ซม. ช่วยเพิ่ม CEC ได้ประมาณ +10-20 cmol/kg ภายในเดือนแรก
-
สนามหญ้า-ต้นไม้ประดับ ใช้ 1 กก./ตร.ม. โรยผิวแล้วพรวนตื้น ๆ ก่อนรดน้ำ
-
สวนผลไม้/ไม้ยืนต้น เจาะหลุมรอบทรงพุ่ม (drip line) ใส่ biochar 5-10 กก./ต้น ปีละครั้ง
สูตรเด็ด: หมัก biochar กับปุ๋ยคอกหรือจุลินทรีย์สังเคราะห์แสง 7 วันก่อนหว่าน ช่วยเติมจุลินทรีย์ดีให้ถ่าน รูพรุนจะอุ้มเชื้อไว้เป็นบ้านใหม่
คำนวณต้นทุนหยาบ ๆ
| รายการ | ค่าใช้จ่าย (บาท) |
|---|---|
| แกลบ 100 กก. | 0-50 (บางทีได้ฟรี) |
| ถังเหล็กมือสอง | 250-400 |
| น้ำมัน/แก๊สจุดไฟ | 30-50 |
| ค่าแรง (ทำเองฟรี!) | — |
| ต้นทุนต่อ biochar 1 กก. | ≈ 3-6 บาท |
เมื่อใส่ 2 กก./ตร.ม. ต้นทุนตกไม่เกิน 12 บาทต่อแปลงผักหนึ่งตารางเมตร แต่ลดค่าใช้ปุ๋ยเคมี-น้ำรดลงได้เกือบครึ่งในฤดูกาลถัดไป คุ้มสุด ๆ
ผลลัพธ์ที่คนลงสนามเจอจริง
-
ดินร่วนขึ้นภายใน 2 สัปดาห์ รากผักงอกยิบ
-
ผักสลัดเร่งเก็บผลผลิตไวขึ้น 5-7 วัน
-
ลดการใช้ปุ๋ยเคมี N-P-K ได้ 20-30 % ในรอบแรก
-
ค่าความชื้นดินคงที่ยาวนานขึ้น 2 วันหลังรดน้ำ
ฟีดแบ็กจากฟาร์มออร์แกนิกที่เชียงราย: “ก่อนนี้พริกขี้หนูแคระเพราะดินเสื่อม หลังปรับด้วย biochar 2 เดือน ผลผลิตเพิ่ม 40 % แถมดินไม่จับตัวแน่น”
คำถามยอดฮิต (FAQ)
-
เผาแล้วควันเยอะไหม?
ถ้าอุณหภูมิถึงจุดเผาไหม้คงที่ ควันจะน้อยลงภายใน 10 นาที อย่ากลัวจนดับไฟเร็วเกินไป -
ใส่เยอะ ๆ จะดีกว่าไหม?
เกิน 5 กก./ตร.ม. บางพืชโตช้าเพราะ pH ด่างไป ค่อย ๆ เพิ่มจาก 1-2 กก. แล้วสังเกตต้นก่อน -
ต้องใส่ทุกปีหรือเปล่า?
Biochar อยู่ในดินยาวนานมาก เติมปีเว้นปีได้ เน้นพรวนให้ทั่วชั้นราก -
ดินทรายใส่ได้ไหม?
ยิ่งเหมาะ เพราะรูพรุนของ biochar แทบเป็นตัวช่วยเก็บน้ำในดินทรายได้ดีสุด ๆ
สรุป
Biochar หรือถ่านชาร์โคลจากแกลบไม่ใช่เทรนด์วูบวาบ แต่เป็นเทคโนโลยีดูดคาร์บอนและฟื้นฟูดินที่ทำได้จริง ราคาถูก ทำเองได้ ใช้แค่ถังเหล็กใบเก่า plus แรงอีกนิดก็ได้ดินใหม่ไฉไล ต้นทุนต่ำแต่กำไรดินยั่งยืน ลองเผาเองสักครั้งแล้วจะติดใจ กลับมาใส่เพิ่มทุกฤดูปลูกแน่นอน!
