หลายๆ คนที่เริ่มสนใจเพาะเห็ดนางฟ้าเองที่บ้าน มักจะเจอคำว่า “เชื้อวุ้น” แล้วอาจจะงงๆ ว่ามันคืออะไรกันแน่ วันนี้เราจะมาคุยกันให้ชัดๆ ว่า “การทำอาหารวุ้นเลี้ยงเชื้อเห็ดนางฟ้า” มีขั้นตอนยังไงบ้าง รับรองว่าทำตามง่าย ไม่ยุ่งยาก มือใหม่ที่เพิ่งเริ่มต้นก็ทำได้สบายๆ เลยจ้า
ก่อนอื่นเลย ต้องรู้ก่อนว่าเชื้อวุ้นหรือที่เรียกกันว่า “วุ้น PDA” (Potato Dextrose Agar) คือสารอาหารที่เห็ดจะใช้ในการขยายเส้นใยของมัน ก่อนจะนำไปเพาะเลี้ยงต่อในเมล็ดธัญพืชหรือวัสดุอื่นๆ เพื่อให้ได้เชื้อเห็ดที่แข็งแรงและโตไว เรามาเริ่มจากเตรียมอุปกรณ์กันก่อนเลย
อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม
-
มันฝรั่งสด ประมาณ 200 กรัม
-
น้ำตาลเดกซ์โทรส หรือถ้าไม่มีใช้กลูโคสหรือน้ำตาลทรายขาวแทนได้ 20 กรัม
-
ผงวุ้น (Agar Powder) 15-20 กรัม
-
น้ำสะอาด 1 ลิตร
-
ขวดแก้วหรือขวดพลาสติกทนร้อนสำหรับบรรจุวุ้น
-
สำลีฆ่าเชื้อหรือสำลีที่ผ่านการนึ่งฆ่าเชื้อแล้ว
-
หม้อนึ่งความดันหรือซึ้งนึ่งธรรมดา
ขั้นตอนการทำวุ้นเลี้ยงเชื้อเห็ด
-
เตรียมน้ำต้มมันฝรั่ง
เอามันฝรั่งสดไปต้มในน้ำสะอาด 1 ลิตร จนมันฝรั่งสุกดี จากนั้นกรองเอาเฉพาะน้ำมันฝรั่งไว้ น้ำที่ได้นี้จะมีสารอาหารที่เห็ดชอบมากๆ เลยล่ะ -
ทำอาหารวุ้น (PDA)
เทน้ำมันฝรั่งที่กรองแล้วใส่หม้อ ใส่น้ำตาลเดกซ์โทรส และผงวุ้นตามลงไป คนจนละลายเข้ากันดี จากนั้นนำไปตั้งไฟอ่อนๆ จนเดือดเบาๆ ประมาณ 5 นาที -
บรรจุวุ้นลงขวด
เมื่อวุ้นเดือดดีแล้ว ให้เทใส่ขวดแก้วหรือพลาสติกที่เตรียมไว้ ปิดปากขวดด้วยสำลีที่ฆ่าเชื้อแล้ว อย่าปิดแน่นเกินไป เพราะต้องให้ไอน้ำและความดันระบายออกได้บ้าง -
การฆ่าเชื้อ
ขั้นตอนนี้สำคัญมากๆ ให้เรานำขวดวุ้นที่ปิดสำลีแล้วไปนึ่งฆ่าเชื้อในหม้อนึ่งความดันที่อุณหภูมิประมาณ 121 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 20-25 นาที แต่ถ้าใครไม่มีหม้อนึ่งความดัน จะใช้ซึ้งนึ่งธรรมดาแทนก็ได้ แต่ต้องนึ่งนานขึ้นประมาณ 45 นาที ถึง 1 ชั่วโมง -
การคัดเลือกดอกเห็ดมาทำเชื้อ
ดอกเห็ดนางฟ้าที่จะนำมาเพาะเชื้อต้องเลือกดอกที่สมบูรณ์ ไม่ช้ำ ไม่เป็นโรค ไม่มีแมลงกัดแทะ เลือกดอกที่มีสีขาวสะอาด ดูแข็งแรงและสดใหม่ จะได้เชื้อที่คุณภาพดี โตไว เส้นใยแข็งแรงแน่นอน -
การถ่ายเชื้อเห็ดลงวุ้น
นำดอกเห็ดที่คัดเลือกแล้ว ฉีกบริเวณโคนดอกที่สะอาด (ใช้มือหรือเครื่องมือที่ฆ่าเชื้อแล้ว) นำเนื้อเยื่อเล็กๆ ไปวางลงบนผิววุ้นในขวดที่เตรียมไว้ จากนั้นปิดสำลีเหมือนเดิม
ลักษณะเชื้อเห็ดบนวุ้น
หลังจากปลูกเชื้อบนวุ้นประมาณ 3-5 วัน เส้นใยเห็ดนางฟ้าจะเริ่มโตขึ้นมา ลักษณะเส้นใยจะคล้ายสำลีฟู สีขาว สวยสะอาด เส้นใยจะยาวออกมาจากจุดที่เราวางเชื้อลงไปประมาณ 0.5-1 เซนติเมตร ถ้าเส้นใยขาว สวย ฟู เป็นสัญญาณว่าเชื้อเห็ดแข็งแรงและสมบูรณ์ดี
สำหรับใครที่สงสัยว่าเชื้อวุ้นเห็ดแต่ละชนิดแตกต่างกันยังไง อย่างเชื้อเห็ดเป๋าฮื้อจะมีจุดดำเล็กๆ กระจายอยู่ทั่วไป ต่างจากเห็ดนางฟ้าที่จะไม่มีจุดดำเลย ทำให้สังเกตง่ายว่าเชื้อเห็ดของเรานั้นเป็นเชื้อแท้หรือเชื้อที่ปนเปื้อน
ข้อควรระวังที่มือใหม่ต้องรู้!
ระหว่างการทำเชื้อวุ้น หัวใจสำคัญอยู่ที่การฆ่าเชื้อ ทุกขั้นตอนควรทำในที่สะอาด ไม่เปิดฝาขวดบ่อยๆ เพื่อป้องกันเชื้อโรคและเชื้อราต่างๆ จากภายนอกที่จะทำให้เชื้อเห็ดเสียหายได้
ถ้าเราได้เชื้อเห็ดนางฟ้าที่ดีแล้ว ขั้นต่อไปก็นำไปขยายในเมล็ดข้าวฟ่างหรือเมล็ดธัญพืช เพื่อเตรียมเพาะต่อไป เท่านี้ก็มีเชื้อเห็ดนางฟ้าไว้เพาะที่บ้านง่ายๆ แล้วล่ะ!
ใครพร้อมแล้วก็เตรียมตัวลุยเลย! แล้วจะรู้ว่าการทำเชื้อวุ้นเห็ดนางฟ้าไม่ได้ยากอย่างที่คิดแน่นอน!
