เกษตรอินทรีย์

หลังเกี่ยวข้าวเสร็จ หลายคนปล่อยนานิ่ง ๆ รอฤดูทำนารอบหน้า ทั้งที่จริงช่วงนี้ดินยังชุ่ม น้ำยังหลงเหลือพอให้ “ข้าวโพดหลังนา” งอกงามแบบไม่ต้องลงทุนระบบชลประทานใหญ่โต แถมปลูกเสร็จก็เก็บขายได้ก่อนหน้าแล้งพอดี รายได้เติมกระเป๋าระหว่างรอฤดูนาถัดไปสบาย ๆ มาดูกันว่าต้องเตรียมตัวยังไงบ้าง

ปลูก ผักกูด อินทรีย์ ใน “มุมร่ม ๆ” ของสวนหรือหลังบ้านไม่ได้ยากอย่างที่คิด บทความนี้จะพาไปลงมือทีละขั้น ตั้งแต่รู้จักนิสัย “ผักกูด” ที่เป็น พืชน้ำครึ่งบก ชอบร่มรำไร ชื้นแต่ไม่แฉะ ไปจนถึงเทคนิคคุมความชื้นในโรงเรือนง่าย ๆ ด้วยสแลน 70 % กับมุ้งไนลอน พร้อมสูตรน้ำหมักชีวภาพเร่งยอด เคล็ดลับตัดก้านให้ตรงยาวสวย และการแพ็กขายให้ได้ราคาดีในตลาดคนกินคลีน

ถ้าพูดถึง “เห็ดตับเต่า” หลายคนอาจจะไม่ค่อยคุ้นหูเท่าไหร่ แต่ถ้าเป็นคนในพื้นที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา โดยเฉพาะชาวบ้านแถบตำบลวังพัฒนา อำเภอบางซ้าย แล้วล่ะก็ ต้องร้องอ๋อทันที เพราะเห็ดตับเต่าเป็นเห็ดป่าที่ขึ้นเองตามธรรมชาติ และมีคุณค่าทางอาหารสูงมาก อีกทั้งยังเป็นแหล่งรายได้เสริมที่สำคัญของคนในชุมชน เห็ดตับเต่ามีลักษณะดอกกลม ผิวเรียบ สีน้ำตาลอมดำ เนื้อแน่น มีกลิ่นเฉพาะตัวที่หอมคล้ายเห็ดทรัฟเฟิล แถมยังนำไปประกอบอาหารได้หลากหลายเมนู ไม่ว่าจะเป็นต้มยำเห็ด ผัดเผ็ด หรือยำรสแซ่บ ๆ ชาวบ้านในตำบลวังพัฒนานำภูมิปัญญาท้องถิ่นมาประยุกต์ใช้ในการเพาะเห็ดตับเต่า โดยใช้วิธีที่เรียบง่ายแต่ได้ผลดี เช่น การนำเมล็ดพันธุ์เห็ดจากธรรมชาติมาขยายพันธุ์บนแปลงดินที่เตรียมไว้ และใช้วัสดุธรรมชาติที่หาได้ในพื้นที่ เช่น ฟางข้าว เศษไม้ ใบไม้แห้ง ช่วยรักษาความชื้นในดินและสร้างสภาพแวดล้อมให้เห็ดเจริญเติบโต นอกจากนี้ หน่วยงานราชการอย่างสำนักงานเกษตรจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ยังได้เข้ามาสนับสนุนองค์ความรู้และจัดฝึกอบรมให้กับเกษตรกรในพื้นที่ เพื่อส่งเสริมการเพาะเห็ดตับเต่าให้กลายเป็นอาชีพที่มั่นคงและยั่งยืนในระยะยาว...

เมื่อพูดถึง “สุพรรณบุรี” หลายคนอาจนึกถึงขนบธรรมเนียมประเพณีอันเก่าแก่ ดนตรีลูกทุ่ง หรือแม้แต่ของกินอร่อย ๆ แต่รู้ไหมว่า ที่นี่ก็มีภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านการเกษตรที่น่าสนใจสุด ๆ อย่าง “การทำนาแห้ว” ซึ่งเป็นการเกษตรแบบผสมผสานที่แสดงให้เห็นถึงความสามารถในการปรับตัวและใช้ทรัพยากรในท้องถิ่นอย่างคุ้มค่า การทำนาแห้ว ไม่ได้แปลว่า “ปลูกแห้ว” แต่เป็นการทำนาข้าวแบบอาศัยน้ำฝนหรือปลูกโดยไม่ต้องใช้น้ำจากระบบชลประทาน ซึ่งเหมาะกับพื้นที่ที่มีฝนตกไม่สม่ำเสมอ เช่น ในบางส่วนของจังหวัดสุพรรณบุรี โดยเฉพาะในพื้นที่ตำบลหนองโพธิ์ อำเภอหนองหญ้าไซ ซึ่งถือว่าเป็นแหล่งต้นแบบของการทำนาแห้วที่ประสบความสำเร็จอย่างยั่งยืน จุดเด่นของการทำนาแห้ว ไม่พึ่งชลประทาน: ใช้น้ำฝนเป็นหลัก จึงช่วยลดค่าใช้จ่ายในการสูบน้ำ และยังลดปัญหาการแย่งใช้น้ำในพื้นที่ ปลูกพืชผสมผสาน: นอกจากข้าวแล้ว ชาวนาในพื้นที่ยังปลูกพืชชนิดอื่นร่วมด้วย เช่น ถั่ว ฟักทอง ข้าวโพด เพื่อสร้างรายได้เสริม...

ในการทำเกษตรอินทรีย์หรือแม้แต่เกษตรทั่วไป การบำรุงดินให้ดีอยู่เสมอเป็นเรื่องที่สำคัญมาก เพราะดินคือหัวใจหลักของการเพาะปลูก ถ้าดินดี พืชก็โตดี ผลผลิตก็ได้ดี ซึ่งหนึ่งในวิธีที่ง่าย ประหยัด และปลอดภัยกับธรรมชาติที่สุดก็คือ การใช้ “พืชตระกูลถั่ว” มาช่วยปรับปรุงบำรุงดินนั่นเอง พืชตระกูลถั่ว เช่น ถั่วพร้า ถั่วพุ่ม ถั่วเขียว ถั่วลิสง ถั่วเหลือง ฯลฯ มีความสามารถพิเศษในการตรึงไนโตรเจนจากอากาศลงสู่ดิน โดยมีแบคทีเรียที่ชื่อว่า ไรโซเบียม (Rhizobium) อาศัยอยู่ในปมรากของพืชพวกนี้ ซึ่งเจ้าตัวนี้แหละที่ช่วยเปลี่ยนไนโตรเจนในอากาศให้กลายเป็นไนโตรเจนในรูปที่พืชสามารถนำไปใช้ได้ การปลูกพืชตระกูลถั่วสลับกับพืชหลัก หรือปลูกเป็นพืชคลุมดินในช่วงที่ไม่มีการเพาะปลูก ก็เป็นวิธีที่นิยมใช้กันในหลายพื้นที่ โดยเฉพาะในโครงการหลวง และชุมชนเกษตรกรที่เน้นการฟื้นฟูระบบนิเวศ เช่นที่ ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยลึก หรือชาวบ้านในพื้นที่ อำเภอแม่แจ่ม...

ถ้าพูดถึงพืชที่ทั้งปลูกง่าย รายได้ดี และยังอุดมไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการ หนึ่งในนั้นต้องมีชื่อของ “หน่อไม้น้ำ” ติดโผแน่นอน หลายคนอาจยังไม่คุ้นหูหรือไม่เคยเห็นเจ้าพืชชนิดนี้ แต่บอกเลยว่ามีศักยภาพทั้งในด้านเศรษฐกิจและสุขภาพมากๆ “หน่อไม้น้ำ” หรือบางท้องถิ่นเรียกว่า “ไหล่ไม้น้ำ” เป็นพืชน้ำที่ปลูกในนาข้าวหรือลำคลอง รากลึกไม่มาก ดูแลง่าย ไม่ต้องใช้ปุ๋ยหรือยาฆ่าแมลงเยอะ เหมาะมากสำหรับเกษตรกรรุ่นใหม่หรือคนที่มีพื้นที่น้อยๆ ก็สามารถเริ่มต้นได้ ต้นกำเนิดของหน่อไม้น้ำมักพบในพื้นที่ภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เช่น จังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย ลำปาง และในภาคอีสานอย่างอุบลราชธานี และยโสธร ที่ชาวบ้านปลูกกันเยอะเพราะดูแลง่าย ขายได้ราคา แถมตลาดยังต้องการต่อเนื่อง เรื่องรายได้ก็ไม่ธรรมดา หน่อไม้น้ำสามารถเก็บเกี่ยวได้เรื่อยๆ ทุกๆ 7-10 วัน หลังจากเริ่มต้นปลูกไปประมาณ 45 วัน...