ความรู้การเกษตร

ถ้าพูดถึง “สาคู” หลายคนอาจนึกถึงเม็ดเล็กๆ สีขาวใสในขนมไทยอย่างบัวลอย หรือสาคูเปียกมะพร้าวอ่อน แต่รู้มั้ยว่า จริงๆ แล้ว “สาคู” มีเรื่องราวที่ลึกซึ้งกว่านั้นมาก เป็นพืชที่มีบทบาทสำคัญในวิถีชีวิตของชุมชนท้องถิ่น โดยเฉพาะภาคใต้ของประเทศไทย และยังถือเป็นหนึ่งใน “ภูมิปัญญาเกษตร” ที่สะท้อนให้เห็นถึงการอยู่ร่วมกับธรรมชาติแบบยั่งยืนของคนไทยมาอย่างยาวนาน สาคูที่เราพูดถึงในที่นี้คือ “ต้นสาคู” หรือชื่อทางวิทยาศาสตร์คือ Metroxylon sagu ซึ่งเป็นพืชที่ขึ้นตามพื้นที่ลุ่มน้ำชื้น โดยเฉพาะในจังหวัดนราธิวาส ยะลา ปัตตานี และสงขลา ลักษณะของต้นสาคูจะคล้ายต้นปาล์ม มีลำต้นสูงประมาณ 10 เมตร ภายในลำต้นอัดแน่นไปด้วยแป้งที่นำมาแปรรูปเป็นอาหารได้หลากหลายชนิด และยังเก็บได้นานโดยไม่ต้องพึ่งพาสารเคมีเลย รู้หรือไม่?ต้นสาคู 1 ต้นสามารถให้แป้งได้ถึง 150-300...

เมื่อพูดถึง “สุพรรณบุรี” หลายคนอาจนึกถึงขนบธรรมเนียมประเพณีอันเก่าแก่ ดนตรีลูกทุ่ง หรือแม้แต่ของกินอร่อย ๆ แต่รู้ไหมว่า ที่นี่ก็มีภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านการเกษตรที่น่าสนใจสุด ๆ อย่าง “การทำนาแห้ว” ซึ่งเป็นการเกษตรแบบผสมผสานที่แสดงให้เห็นถึงความสามารถในการปรับตัวและใช้ทรัพยากรในท้องถิ่นอย่างคุ้มค่า การทำนาแห้ว ไม่ได้แปลว่า “ปลูกแห้ว” แต่เป็นการทำนาข้าวแบบอาศัยน้ำฝนหรือปลูกโดยไม่ต้องใช้น้ำจากระบบชลประทาน ซึ่งเหมาะกับพื้นที่ที่มีฝนตกไม่สม่ำเสมอ เช่น ในบางส่วนของจังหวัดสุพรรณบุรี โดยเฉพาะในพื้นที่ตำบลหนองโพธิ์ อำเภอหนองหญ้าไซ ซึ่งถือว่าเป็นแหล่งต้นแบบของการทำนาแห้วที่ประสบความสำเร็จอย่างยั่งยืน จุดเด่นของการทำนาแห้ว ไม่พึ่งชลประทาน: ใช้น้ำฝนเป็นหลัก จึงช่วยลดค่าใช้จ่ายในการสูบน้ำ และยังลดปัญหาการแย่งใช้น้ำในพื้นที่ ปลูกพืชผสมผสาน: นอกจากข้าวแล้ว ชาวนาในพื้นที่ยังปลูกพืชชนิดอื่นร่วมด้วย เช่น ถั่ว ฟักทอง ข้าวโพด เพื่อสร้างรายได้เสริม...

ถ้าเอ่ยถึง “เกาะพยาม” ในจังหวัดระนอง หลายคนอาจจะนึกถึงทะเลใสๆ หาดทรายขาวๆ และบรรยากาศชิลๆ ที่เหมาะกับการพักผ่อนแบบ Slow Life แต่รู้ไหมว่าบนเกาะนี้ ยังมีของดีซ่อนอยู่ในรูปแบบของ “กาหยู” หรือที่คนทั่วไปเรียกว่า “มะม่วงหิมพานต์” ซึ่งเป็นผลผลิตจากภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สืบทอดกันมาหลายรุ่น กาหยูเกาะพยามไม่ได้เป็นแค่ผลไม้ที่ปลูกกันทั่วไป แต่มันคือหนึ่งในวิถีชีวิตของชาวบ้านบนเกาะที่ใช้พื้นที่อย่างรู้คุณค่า มีการเลือกพันธุ์กาหยูที่เหมาะสมกับดินและสภาพอากาศของเกาะ ซึ่งเป็นดินทรายและมีความเค็มจากทะเลผสมอยู่ การปลูกกาหยูที่นี่จึงไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องอาศัยทั้งความรู้พื้นถิ่นและประสบการณ์ตรงจากคนที่ใช้ชีวิตกับธรรมชาติ ชาวบ้านเกาะพยามใช้กาหยูทั้งผล ไม่ว่าจะเป็นเมล็ดที่นำมาคั่วกินเล่น หรือแปรรูปเป็นของฝากอย่างเม็ดมะม่วงหิมพานต์อบเนย อบเกลือ หรือแม้กระทั่งเปลือกเมล็ดที่เผาเอาน้ำมันไว้ใช้ประโยชน์ในครัวเรือน เช่น ไล่แมลงหรือใช้เป็นเชื้อเพลิง นี่แหละคือสิ่งที่เรียกว่าภูมิปัญญาท้องถิ่นอย่างแท้จริง นอกจากเรื่องการแปรรูป กาหยูยังกลายเป็นสัญลักษณ์ของการรวมกลุ่มและความร่วมมือของคนในชุมชน ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มแปรรูปเม็ดกาหยูของแม่บ้าน กลุ่มวิสาหกิจชุมชน หรือการเปิดบ้านให้เป็นแหล่งเรียนรู้ให้นักท่องเที่ยวและเยาวชนเข้ามาศึกษา เสริมรายได้ให้กับครอบครัวและยกระดับคุณภาพชีวิตของคนบนเกาะอย่างยั่งยืน...

ถ้าพูดถึงกลิ่นหอมจากธรรมชาติที่หายากและเป็นตำนานในแวดวงน้ำหอม เครื่องหอม หรือแม้แต่การใช้ในพิธีกรรมต่าง ๆ “ไม้จันทน์หอม” หรือที่บางคนเรียกว่า “ไม้จันทน์เทศ” ก็ต้องติดอันดับต้น ๆ แน่นอน ด้วยกลิ่นที่เป็นเอกลักษณ์ หอมเย็น นุ่มลึก และให้ความรู้สึกสงบอย่างประหลาด จนหลายคนถึงกับยกให้เป็นกลิ่นที่ช่วยผ่อนคลายจิตใจได้อย่างแท้จริง ไม้จันทน์หอมที่เราพูดถึงนี้ คือ “Santalum album” ซึ่งเป็นไม้เนื้อหอมที่ขึ้นชื่อมาก โดยเฉพาะจากแถบอินเดีย ศรีลังกา และอินโดนีเซีย แต่รู้ไหมว่าในประเทศไทยเองก็เคยมีไม้จันทน์หอมเช่นกัน โดยเฉพาะในพื้นที่ภาคเหนืออย่างที่ อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม่ หรือที่แม่ฮ่องสอน แต่อย่างไรก็ตามด้วยความต้องการสูง และการเก็บเกี่ยวแบบไม่ยั่งยืน ทำให้ไม้ชนิดนี้กลายเป็นไม้หายากและเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ จุดเด่นของไม้จันทน์หอม ไม่ใช่แค่กลิ่นหอมที่ซึมลึกเข้าไปในจิตใจเท่านั้น แต่ยังมีสารประกอบสำคัญอย่าง santalol...

คะน้าฮ่องกง หรือที่หลายคนเรียกว่า “คะน้าต้นใหญ่” เป็นผักใบเขียวที่กำลังมาแรงมากในวงการเกษตรไทย ด้วยลักษณะเด่นคือ ลำต้นใหญ่ กรอบ ใบสีเขียวเข้ม รสชาติไม่ขมเหมือนคะน้าทั่วไป แถมยังเป็นที่ต้องการของตลาดทั้งในประเทศและต่างประเทศอีกด้วย โดยเฉพาะในร้านอาหารจีน ร้านอาหารสุขภาพ และโรงแรมระดับสูง เกษตรกรหลายคนเริ่มหันมาปลูกคะน้าฮ่องกง เพราะราคาดี กำไรสูง ปลูกง่าย โตไว และสามารถปลูกได้ทั้งในดินและในระบบไฮโดรโปนิกส์ วันนี้เราจะมาเล่าทุกขั้นตอนให้เข้าใจง่ายแบบฉบับคนเริ่มต้น ใครสนใจอยากลองปลูกตามมาดูกันเลย! จุดเด่นของคะน้าฮ่องกง ลำต้นอวบใหญ่ เนื้อกรอบ ใบสีเขียวเข้ม รสชาติไม่ขม ต้านทานโรคได้ดี โตไว เก็บเกี่ยวได้ใน 30-40 วัน ตลาดต้องการสูง โดยเฉพาะในห้างและร้านอาหาร ขั้นตอนการปลูกคะน้าฮ่องกง 1....

ถ้าพูดถึง “ฟักทองจิ๋ว” หลายคนอาจจะเคยเห็นตามตลาดนัด หรือแม้แต่ในคาเฟ่ที่เอามาตกแต่งให้ดูน่ารักสดใส แต่รู้มั้ยว่าเจ้าฟักทองจิ๋วนี้ไม่ได้มีดีแค่หน้าตาเท่านั้น เพราะยังปลูกง่าย ขายดี และทำรายได้เสริมให้กับชาวสวนได้ไม่น้อยเลย รู้จักฟักทองจิ๋วก่อนปลูกฟักทองจิ๋ว เป็นฟักทองสายพันธุ์ที่มีขนาดเล็กกว่าฟักทองทั่วไปหลายเท่า มีหลากหลายสายพันธุ์ เช่น ฟักทองจิ๋วสีเขียว ฟักทองจิ๋วลายเสือ ฟักทองจิ๋วญี่ปุ่น ฯลฯ จุดเด่นคือ เปลือกแข็ง ทนทาน เก็บได้นาน และรูปร่างหน้าตาน่ารักจนเป็นที่นิยมทั้งในหมู่คนชอบทำสวน และคนขายของตกแต่ง อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม เมล็ดพันธุ์ฟักทองจิ๋ว (ควรเลือกแหล่งที่เชื่อถือได้ เช่น ศูนย์เรียนรู้ หรือแหล่งเกษตรอินทรีย์) กระถางหรือแปลงปลูก ดินร่วนผสมปุ๋ยคอก ฟางหรือหญ้าแห้งไว้คลุมหน้าดิน น้ำสะอาด วิธีการปลูกง่าย ๆ เพาะเมล็ดก่อนปลูก...

แตงกวาญี่ปุ่นเป็นผักยอดฮิตที่หลายคนหลงรัก ด้วยรสชาติที่กรอบ สด หวานเล็กน้อย แถมยังปลูกขายสร้างรายได้งามอีกด้วย ใครที่กำลังคิดจะปลูกแตงกวาญี่ปุ่นไว้กินเองหรือทำเกษตรเพื่อขาย ลองมาดูแนวทางง่ายๆ ที่เรารวบรวมไว้ให้แบบเข้าใจง่ายและทำตามได้เลย ทำความรู้จักแตงกวาญี่ปุ่น แตงกวาญี่ปุ่น หรือ Japanese Cucumber มีลักษณะผิวเรียบ สีเขียวเข้ม ยาวเรียว เมล็ดน้อย และเนื้อกรอบกว่าแตงกวาทั่วไป กินสดอร่อย ทำซูชิหรือสลัดก็ดี เป็นที่นิยมในตลาดทั้งคนไทยและต่างชาติ พันธุ์แตงกวาที่นิยม ในไทยนิยมปลูกพันธุ์ Ryoma, Tokiwa, Shogun, Hokushin ที่เหมาะกับอากาศบ้านเรา โตไว ทนโรค ทนแมลง และให้ผลผลิตดี การเตรียมดิน แตงกวาชอบดินร่วนซุย ระบายน้ำดี...

เห็ดเผาะ หรือบางพื้นที่เรียกว่า “เห็ดถอบ” เป็นของหายากที่หลายคนรอคอยในฤดูฝน เพราะรสชาติเฉพาะตัว กรอบนอก นุ่มใน กลิ่นหอมเป็นเอกลักษณ์ กินกับน้ำพริกหรือผัดเผ็ดก็เด็ดสุด ๆ แต่รู้มั้ยว่าแต่ก่อนการเก็บเห็ดเผาะมักต้องเผาป่าเพื่อกระตุ้นการเกิดเห็ด ซึ่งเป็นสาเหตุหนึ่งของปัญหาไฟป่าและทำลายระบบนิเวศแบบไม่รู้ตัว แต่เดี๋ยวนี้…ชุมชนหัวคู จังหวัดขอนแก่น เขาพลิกวิธีคิด! เปลี่ยนการ “เผา” เป็น “เพาะ” แถมเพาะสำเร็จจริง ไม่ใช่แค่ทดลองนะ! ด้วยความร่วมมือจากสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) และสถาบันวิจัยพืชสวน ทำให้สามารถขยายพันธุ์เห็ดเผาะในระบบการเพาะเลียนแบบธรรมชาติได้อย่างยั่งยืน จุดเริ่มต้นของการเพาะเห็ดเผาะแบบไม่ต้องเผา เริ่มจากการเข้าใจวงจรชีวิตของเห็ดเผาะ ซึ่งต้องอาศัยรากไม้เป็นตัวพยุงให้เจริญเติบโต การเพาะจึงเน้นที่การปลูกไม้ร่วม เช่น ไม้ยางนา ไม้แดง หรือไม้เต็ง เพื่อให้เห็ดเผาะเกาะอยู่ที่รากและเติบโตขึ้นตามธรรมชาติ นอกจากจะไม่ต้องเผาป่าแล้ว...